17 maja 2023 roku Stowarzyszenie Prawa Konkurencji zorganizowało warsztaty online na temat „Complexity-Minded Antitrust”, które poprowadził prof. Thibault Schrepel.

Prof. Schrepel zadał sobie wiele trudu, aby przedstawić - nomen omen - złożone idee ekonomiczne w prostych słowach, wskazując na przykład, że zasadniczo "O powstawaniu gatunków" Darwina "cała jest o teorii złożoności" (dosł. is all about complexity theory).

W tym duchu, aby zrozumieć możliwe implikacje wprowadzenia teorii złożoności do polityki antymonopolowej, należy najpierw zrozumieć różnicę między rywalizacją a presją konkurencyjną. W dużym uproszczeniu, rywalizacja oznacza sytuację, w której na rynku funkcjonuje więcej niż jeden konkurent, podczas gdy presja konkurencyjna mierzy intensywność konkurencji niezależnie od liczby uczestników rynku. Prof. Schrepel podał dwie analogie opisujące różnicę między rywalizacją a presją konkurencyjną:

1. Po pierwsze, jeśli biegniesz na 100 metrów i jesteś dorosły, ale wszyscy twoi rywale to dwulatki, to masz rywali, ale nie masz konkurencji; wiesz na pewno, że wygrasz ten wyścig.

2. Po drugie, jeśli biegniesz w maratonie, to - o ile nie jesteś bardzo znanym maratończykiem - najprawdopodobniej nie masz ambicji wygrania maratonu, lecz ścigasz się tylko z samym sobą. Nie masz rywali; prawdziwa rywalizacja toczy się z tobą samym i przeciwko niepewności, czy uda ci się pobić twój najlepszy czas w maratonie.

Teoretycy złożoności sugerują zatem, że to niepewność powinna być wspierana na rynku. Jak to ujął prof. Schrepel, "musimy chronić możliwość pojawiania się zdarzeń losowych lub wszczepiać zdarzenia losowe". Niepewność jest tym, co rodzi konkurencję, a zatem celem organu antymonopolowego powinno być zwiększenie złożoności, która prowadzi do niepewności. Innymi słowy, celem prawa konkurencji nie jest i nie powinna być ochrona konkurencyjnej struktury rynku. Jego celem powinno być pogłębianie niepewności, a nie rywalizacji w powyższym rozumieniu.

Teoretycy złożoności przyznają przy tym, że rywalizacja często koreluje z niepewnością. Co jednak istotne, rywalizacja nie jest ani koniecznym, ani wystarczającym warunkiem niepewności. Gdy kilka firm konkuruje ze sobą, ale jedna z nich jest wyraźnie lepsza od innych, rywalizacja nie powoduje niepewności. I odwrotnie, firmy konkurujące w warunkach niepewności są motywowane zagrożeniami, które nie ograniczają się do konkurencyjnych produktów. To nie mnogość konkurentów, lecz zmiany na rynku są pożądane. Agencje ochrony konkurencji powinny zatem działać jak "strażnicy parku, podtrzymujący dynamiczne i nieprzewidywalne procesy", a nie jak "fizycy projektujący statyczne i przewidywalne wyniki".

Inną implikacją zastosowania teorii złożoności do przeciwdziałania praktykom antykonkurencyjnym jest to, że organy antymonopolowe powinny uwzględniać fakt, że interakcje na poziomie mikro prowadzą do powstawania (niekoniecznie zgodnych z intuicją) wzorców zachowań na poziomie makro (efekt motyla). W związku z tym, jeśli mały konkurent firmy o pozycji dominującej nie jest jeszcze "równie efektywny" jak ta firma, należy przyjrzeć się jego "czarnej skrzynce" i poszukać czynników na poziomie mikro, które w przyszłości wpłyną na wzorce zachowań tej spółki na poziomie makro - na przykład kim są jej menedżerowie, jak działają, co myślą, a nawet z kim się spotykają.

Co ciekawe – choć prof. Schrepel nie chciał zdradzić żadnych szczegółów – najwyraźniej niektóre organy antymonopolowe już rozważają możliwość wprowadzenia teorii złożoności do swoich polityk antymonopolowych. Może to mieć daleko idące konsekwencje praktyczne, zwłaszcza dla decyzji antymonopolowych i koncentracyjnych w gospodarce cyfrowej, w której stopień inherentnej złożoności, a zatem niepewności, jest szczególnie wysoki.

Załączamy kilka zrzutów z ekranu z webinaru.